İran, petrol gelirine bağımlı ekonomik yapısını dönüştürmek için rotasını yer altı kaynaklarına çevirdi. Tahran yönetimi, başta demir cevheri, bakır, çinko ve boksit olmak üzere metal zenginliklerini küresel pazarlarda bir kaldıraç gücü olarak kullanmayı hedefliyor.

S&P Global’in analizine göre, Tahran yönetimi madencilik ve rafinasyon alanındaki yatırımlarını genişleterek Çin başta olmak üzere büyük pazarlara ulaşmayı planlıyor.

İran, yalnızca kaynak çıkarmakla yetinmeyip, rafinasyon ve işlenmiş ürün üretimini de artırmayı hedefliyor. Böylece katma değerli ürünlerle dış ticaret dengesini lehine çevirme planı yapıyor. Bu doğrultuda çelik, alüminyum, bakır ve çinko gibi ürünlerde önemli üretim kapasitesine ulaşan ülke, bölge ülkelerine alternatif tedarikçi olma yolunda ilerliyor.

İran, yaklaşık 3,8 milyar tonluk demir cevheri rezervi ile dünya toplamının yüzde 1,9’una sahip. Çadormalu, Gol-e-Gohar ve Sangan gibi büyük madenlerde yıllık 25 milyon tona yakın üretim gerçekleştiriliyor. Bu kaynaklar, ülkenin çelik sanayisini beslemenin yanı sıra Asya ve Orta Doğu pazarlarına ihracatın temelini oluşturuyor.

Ekonomim'den Evrim Küçük'ün haberine göre; 15 milyon tonluk çinko rezervine sahip İran, özellikle Angouran ve Mehdiabad madenlerinden yıllık 1 milyon tona yakın üretim yapıyor. Rafine çinko üretimi iç piyasayı karşılarken Türkiye, Irak ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi ülkelere ihracat da hızla artıyor.

Bakırda 2,6 milyar tonluk rezervle dünyada güçlü bir pozisyona sahip olan İran, yıllık 1,2 milyon ton konsantre üretimi ve 321 bin ton katot bakır üretimiyle küresel arzın yüzde 1,2’sini oluşturuyor. NICICO şirketi bünyesinde Sarcheshmeh, Miduk ve Sungun tesisleri ülkenin bakır üretim üssü konumunda.

Jajarm madeninde yoğunlaşan boksit üretimi, yüksek alümina oranıyla dikkat çekiyor. İran Alumina Şirketi’nin yönettiği üretim süreci, 10,6 milyon ton rezervle destekleniyor. 2024-2025 dönemi içinde 582 bin ton alüminyum üretimi gerçekleştirilmesi öngörülüyor.

Elektrik ark ocaklarına dayalı çelik üretiminde İran, Mobarakeh Steel, Khouzestan ve Esfahan tesisleri ile yılda 15 milyon tona yaklaşan kapasiteye sahip. Doğrudan indirgenmiş demir üretimi ise yılda 10 milyon tonu geçiyor. Çelik, bakır ve demir cevheri gibi ürünler Çin, Türkiye ve bölge ülkelerinde yoğun talep görüyor.

Tahran yönetimi, enerjiye olan bağımlılığı azaltarak özellikle çelik, alüminyum, çinko ve bakır gibi ürünlerdeki ihracatını artırmayı planlıyor. Petrol gelirlerinde yaşanan dalgalanmalar, bu stratejiyi daha da öncelikli hâle getiriyor.